Aandachtspunten gebiedsprocessen voor Provinciale Staten

22 februari 2024

Aandachtspunten bij ontwikkeling integrale gebiedsprocessen

(n.a.v. Rekenkamer-Oost en de lessen voor gebiedsprocessen)

Uit het agendaverzoek van ChristenUnie e.a. blijkt uw betrokkenheid bij de huidige en toekomstige gebiedsprocessen als belangrijke instrumenten in de transitie van het landelijk gebied.

Die betrokkenheid delen wij. Wij geven u daarom graag onze ervaringen en aandachtspunten mee voor een succesvolle uitvoering van de gebiedsprocessen.

Begin in prioritaire gebieden met integrale benadering

Integrale gebiedsprocessen vormen een belangrijke component van de uitvoering van het VLGG. Hoewel het VLGG nog in de ontwerpfase is, bepleiten wij een zo spoedig mogelijk begin met de meest prioritaire gebiedsprocessen, met name in de gebieden rondom kwetsbare natuur. Daar komen immers de opgaven rondom natuur, klimaat, stikstofreductie, water en perspectief voor de landbouw samen. Dit beantwoordt aan de breed gedeelde wens om de VLGG-doelen in samenhang vorm te geven.

Duidelijke kaders, meetbare doelen

In bijvoorbeeld het gebiedsproces Binnenveld blijkt dat er stagnatie in het proces en verlies aan commitment van betrokkenen kan optreden als er sprake is van onduidelijke kaders en rollen.

Wij vragen u daarom erop toe te zien dat bij nieuwe gebiedsprocessen de concrete doelen en opgaven meetbaar zijn geformuleerd, met:

– ruimtelijke kaders (gebiedsbegrenzing)
– kwantitatieve kaders (bijvoorbeeld het bedoelde areaal)
– en een toetsbare formulering van de gewenste kwalitatieve uitkomsten.

Eenduidige procesorganisatie en verantwoordelijkheid

Daarnaast is een eenduidige procesorganisatie nodig. Helaas geeft de Gelderse Aanpak Gebiedsontwikkeling uit 2018, die de provincie tot nu toe hanteert, geen antwoord op belangrijke vragen zoals:

• Wie is verantwoordelijk voor de integrale uitwerking van de opgaven en voor de gecoördineerde inzet van instrumenten?
• Hoe vindt besluitvorming en belangenafweging plaats?
• Wie kan worden aangesproken op achterblijvend resultaat?

Wij adviseren te werken met

• een onafhankelijke voorzitter voor een gebiedsproces,
• een geactualiseerde aanpak voor gebiedsontwikkeling
• heldere monitoring op het behalen van wettelijke doelen
• actieve bestuurlijke betrokkenheid van belangrijke stakeholders (landbouw, natuur/milieu, water)
• eindverantwoordelijkheid voor provinciebestuur voor het tijdig realiseren van het doelbereik.

Instrumentarium

Een belangrijke voorwaarde voor succes is helderheid over het beschikbare instrumentarium.

Wij weten uit ervaring dat het kunnen beschikken over grond voor grondruil, inplaatsen van functies en verbeteren van landbouwstructuur cruciaal is. Dit heeft aandacht van de provincie, maar wij zien nog niet dat het grondbeleid de gewenste toepassingen kent.

Inzet van het instrument vrijwillige kavelruil is in bepaalde gebieden te overwegen.

Het toepassen van structurerende kaders voor passend grondgebruik zal ongewenste ontwikkelingen voorkomen en is ondersteunend in de herverkaveling. Het omgevingsbeleid dient deze structurerende kaders te verankeren.

Vrijwillig samenwerken aan doelen heeft de eerste voorkeur, maar de ervaring leert dat soms ook de inzet van juridische instrumenten nodig is. Deze ‘stok achter de deur’ dient tijdig uitgewerkt te worden om de maatschappelijke doelen uiteindelijk te kunnen bereiken.

Participatie

Het is belangrijk dat alle relevante partijen, inclusief inwoners van het desbetreffende gebied, aan tafel zitten, juist op gebiedsniveau. Dan wordt de planontwikkeling voor hen concreet en kunnen zij bijdragen met gebiedskennis. De nieuwe Omgevingswet benadrukt het belang van participatie, maar laat de ruimte om te bepalen of en hoe participatie moet plaatsvinden. We adviseren om hierover concrete richtlijnen op te stellen.

Leidraad gebiedsgerichte aanpak

De Rekenkamer-Oost doet zinvolle aanbevelingen. In aanvulling daarop verwijzen we graag naar adviezen van het Deltaplan Biodiversiteitsherstel: https://toolbox-all4biodiversity.nl/

Hier is een leidraad voor gebiedsgerichte aanpak opgenomen, die is opgesteld met inbreng van vele stakeholders.