Onderhoudende thema-avond over landschap

10 november 2022

Onderhoudende thema-avond over landschap

Dat een lezing over landschap ook heel grappig kan zijn, bewees Jaap Dirkmaat, directeur van de Vereniging Nederlands Cultuurlandschap. Tegelijk waren zijn voorbeelden over de verarming van ons landschap met de daarbij behorende foto’s ook pijnlijk. Wat is er veel verloren gegaan! En dan niet alleen aan heggen, sloten en houtwallen – en daarmee aan planten- en dierenleven, maar ook aan de herkenbare streekeigenheid van onze landschappen.

Dirkmaat liet zien hoe het oorspronkelijk zeer diverse Nederlandse landschap door ruilverkavelingen en schaalvergroting in de landbouw steeds eenvormiger is geworden. Kleine diersoorten en vogels die van oudsher massaal voorkwamen zijn hierdoor vaak verdwenen. Het oude landschap werd nog bewaard in enkele ‘reservaatjes’. Wij noemen het landschap “platteland” en zijn er van vervreemd.

Het herstellen van oude structuren door landschapselementen terug te brengen, zal veel leven terugbrengen. Niet alleen planten en dieren, maar ook mensen zullen genieten van afwisselende landschappen. Dat draagt ook bij aan de dialoog tussen boeren en burgers over hoe we het landschap beheren en wat we waardevol vinden.

Hoe dan? Aanvalsplan landschap

Jaap Dirkmaat was samen met onze directeur Petra Souwerbren betrokken bij het opstellen van het Aanvalsplan Landschap, dat in september is aangeboden aan minister Van der Wal. Zij lichtte dit plan toe en liet zien dat het herstel van ons landschap tegelijk bijdraagt aan een groot aantal doelen, waaronder herstel van biodiversiteit, beter waterbeheer en het tegengaan van klimaatverandering.

De ambitie van het aanvalsplan is om in 2050 10% “groenblauwe dooradering” van Nederland gerealiseerd te hebben. Dat behelst veelal de aanleg van landschapselementen zoals singels, houtwallen en bosjes maar ook bijvoorbeeld poelen en plassen. In 2030 moeten we op de helft zijn.

Er is veel geld mee gemoeid. Tot 2030 is 7 miljard nodig voor heel Nederland. Dit zal voor een deel publiek geld moeten zijn, maar bijvoorbeeld via koolstofcredits kan ook uit particuliere middelen geld komen. Het gaat ook om een aanzienlijk oppervlak: uiteindelijk moet 225.000 hectare overwegend landbouwgrond worden omgezet.

Je vindt het Aanvalsplan Landschap hier.

Discussie

Tijdens de discussie na beide voordrachten kwam de relatie aan bod van het thema landschap met ‘basiskwaliteit natuur’. De focus op begrensde (Natura2000) natuur is onvoldoende om de biodiversiteitsdoelen te halen. Natuur is overal en ook de ‘gewone’ natuur buiten de natuurgebieden is hard nodig, al was het maar voor een goed functionerende voedselpiramide. Het is wel de vraag of er een wat aansprekender term mogelijk is dan ‘basiskwaliteit’.

Nederlanders hebben het landschap nooit als gegeven gezien; ze hebben er in de afgelopen eeuwen dan ook volop op ingegrepen. Dat is vrij uniek in de wereld. Het heeft geleid tot de kaalslag die we nu hebben, maar het betekent ook dat we het kunnen omkeren. Als we gewoon beginnen met aanleggen, zien de mensen de waarde vanzelf weer en gaan ze het bewaken. Dan kan het helpen om ‘aaibare soorten’ te laten zien als doel of succesfactor: die willen we terugbrengen! Daar zullen mensen zich gemakkelijker aan verbinden en voor inzetten.

De omvang van de investering is groot, daarom rees de vraag of dit niet beter aan systeemverandering van de landbouw kon worden besteed. Daar werd tegenin gebracht dat biologische landbouw zonder groenblauwe raamwerk nog steeds niet veel bijdraagt aan biodiversiteit. Het is dus allebei nodig. Groenblauwe dooradering werkt trouwens ook tussen reguliere landbouwgronden. Natuurinclusieve landbouw heeft er extra baat bij omdat in omringende bomen en struiken dieren leven die plaagdieren tegengaan.

NB. de foto is van André Kaminski van onze lidorganisatie stichting Achterhoek weer mooi, die zich inzet voor het Achterhoekse coulisselandschap.