Verslag bezoek vogelakkers Herwen

De zang
van de
veldleeuwerik

Op excursie naar de vogelakkers in Herwen

Op de vogelakkers in Herwen klinkt geregeld de zang van de veldleeuwerik. Volgens excursieleider Ben Koks zonder twijfel de mooiste zang van een Nederlandse vogel. We bezochten de vogelakkers en ontdekten nog veel meer.

Zichtbaar en hoorbaar

Op 22 april gingen we op excursie naar de vogelakkers van boer Brord Sloot in Herwen. Rondom de imposante hoeve, verscholen achter platanen van honderden jaren oud, is de inzet richting natuurinclusieve landbouw zichtbaar en hoorbaar. Bloeiende velden, hagen als afscheiding, fluitende vogels, een ree in de verte en zwevende buizerds.

Vogelakkers zijn een project binnen het Platform Natuurinclusieve landbouw Gelderland. Naast deze locatie in Herwen zijn er nog vier andere locaties in Rivierenland. Ben Koks doet onderzoek naar de ecologische effecten ervan.

Wat zijn vogelakkers?

Excursieleider is Ben Koks, die het concept vogelakkers heeft ontwikkeld. Eén van de kenmerken is dat héle akkers worden ingericht en beheerd op vogelvriendelijke manier. Hiermee ontstaat de noodzakelijke schaalgrootte voor bijvoorbeeld akkervogels, zweefvliegen en vlinders. Dit in tegenstelling tot de akkerranden die je tegenwoordig overal ziet. ‘Weggegooid geld’, is Koks heel stellig.

Tot zijn eigen verbazing heeft hij nog nooit zó veel dagvlinders als in deze vogelakkers, vertelt Koks. Hij vertelt levendig, maar onderbreekt geregeld om ons te wijzen op vogelgeluid (een grasmus, een gele kwikstaart) of iets aan te wijzen: een pootafdruk van een das.

Ecosysteem

Een ander kenmerk van de vogelakkers is de keuze voor gewassen. In Herwen liepen we langs akkers met gemengd graan, luzerne en veldbonen, afgewisseld met kruidenrijke stroken. Dit biedt schuilplaats, voedsel en nestgelegenheid aan vogels en insecten. Het ecosysteem dat hier ontwikkelt, is op weg naar balans, waardoor schadelijke insecten in toom worden gehouden. Bestrijdingsmiddelen zijn dan niet of nauwelijks nodig.

Beheer van vogelakkers

In het beheer van de akkers komt deze zorg voor het ecosysteem in alles terug. Stoppels blijven op het land staan, wat voedsel en schuilplaats biedt. Brord ploegt zo weinig mogelijk, bij voorkeur werkt hij groenmulch oppervlakkig in, zodat bodemstructuren verbeteren en extra koolstof wordt vastgelegd.

Een maatregel die eigenlijk op alle Nederlandse akkers direct door te voeren is, is onderzaai. Brord Sloot heeft recent – met een drone – klaver gezaaid in het veld waar zijn gemengde granen al goed zijn opgekomen. De klaver blijft staan als hij zijn graan oogst, zodat hij dan direct weer een groene akker heeft.

Kuikens

Ook belangrijk: nadat de nesten van akkervogels leeg zijn, wordt er niet meteen geoogst. De kuikens hebben wel het nest verlaten, maar scharrelen daar nog rond. Ga je dan oogsten, ben je ze alsnog kwijt.

Het was een prachtige middag. De veldleeuwerik zelf hebben we niet gehoord, en daarom zong Ben Koks zelf maar de lofzang op deze zeldzame akkervogel, die de aller-allermooiste zang van Nederland geregeld over de akkers in Herwen laat klinken.

Het was een prachtige, inspirerende middag.

Concept BAM: biodiverse akkermozaiek

Ben Koks: “We kunnen de landbouw beetje bij beetje veranderen!” Vanuit de vogelakkers heeft hij inmiddels het BAM-concept ontwikkeld: biodiverse akkermozaiek. Je vindt er in dit artikel op Nature meer informatie over.