Energieboswachters: op zoek naar balans tussen wind, zon en natuur

22 juli 2025

In Gelderland helpen energieboswachters bij balans tussen wind, zon en natuur

Wat als een wind- of zonnepark niet alleen techniek is, maar ook een kans voor natuur? De Natuur en Milieufederaties ontwikkelden een cursus waarin deelnemers worden opgeleid tot energieboswachter. In de cursus leren ze mee te denken over de ecologische kwaliteit van energieprojecten. Met aandacht voor biodiversiteit en landschap, en betrokkenheid van de omgeving in het ontwerp. In Gelderland zijn inmiddels 74 mensen opgeleid tot energieboswachter. (Dit artikel over de Gelderse energieboswachters verscheen oorspronkelijk op de website van de gezamenlijke Natuur en Milieufederaties.) 

De wulp ziet geen windmolen, maar een potentieel gevaar 

De energieboswachter is iemand uit de buurt met kennis van zaken en liefde voor de omgeving. In de cursus leren deelnemers hoe wind- en zonneparken effect hebben op flora en fauna, en vooral: hoe het beter kan. 

De aanpak slaat aan. Leden van energiecoöperaties en natuurclubs, ambtenaren en bewoners van stad en land deden mee aan de cursus. Ze leerden plannen beoordelen, locaties kiezen en hoe je het natuurbelang bij ontwikkelaars en gemeenten aan tafel krijgt. Diverse energieboswachters brengen het geleerde nu in praktijk.  

Zoals Kees Huijbers, bestuurssecretaris bij energiecoöperatie Energierijk Voorst. “Na de cursus heb ik mede-cursisten uitgenodigd voor een bezoek aan zonnepark Klarenbeek, waar Energierijk Voorst mede-eigenaar van is. Samen met een ecoloog hebben we gekeken wat verbeterd kon worden. Zo constateerden we onder andere dat er wel beplanting was en poelen waren, maar dat het niet afgeschermd was voor schapen die daar ook grazen. Onze verbeterpunten voor een natuurinclusiever zonnepark hebben we gebundeld in een rapport en onze adviezen zijn ook allemaal overgenomen en uitgevoerd. Een mooi voorbeeld van invloed op lokale schaal”, vertelt Kees.

De federatie als verbinder en expert

De Natuur en Milieufederatie speelt een centrale rol. Als opleider, maar ook als verbinder tussen bewoners, projectontwikkelaars, overheden en lokale natuurorganisaties. En door kennis te delen, weerstand weg te nemen en samenwerking te stimuleren. Zo ontstaat ruimte voor beleid en projecten waarin natuur en energieopwekking samengaan.  

Bij verschillende wind- en zonprojecten in Gelderland is de kennis toegepast door energieboswachters, vaak in samenwerking met Natuur en Milieu Gelderland. De komende jaren zal deze aanpak ook worden gebruikt voor de inzet van het zogenaamde Kwaliteitsbudget. Elke RES-regio ontving vanuit dit landelijke Kwaliteitsbudget 829.000 euro voor ecologische versterking in en nabij wind- en zonneparken.

Tastbare impact, maar nog niet vanzelfsprekend  

Natuurinclusief ontwerpen is nog geen vanzelfsprekendheid. Veel gronden zijn in handen van boeren die al te maken hebben met allerlei regels. En ecologische meerwaarde past niet altijd in de businesscase. Tenzij die vanaf het begin wordt ingepland of er aanvullende middelen beschikbaar zijn.  

“Windenergie en ook zonneparken zijn hard nodig voor de energietransitie, maar ze moeten wel goed ingepast worden,” zegt onze collega Alex de Meijer. “Het natuurbelang en de omgeving horen dus stevig aan tafel te zitten.”

Op weg naar integraal beleid  

We pleiten daarom voor een integrale aanpak van de energietransitie. Pas daarom de zonneladder goed toe. En waar zonnevelden nog nodig zijn, combineer deze met natuurontwikkeling, klimaatadaptatie en/of woningbouw. De Energietuinen zijn er voorbeelden van. 

“Laat ons meedenken over dergelijke multifunctionele gebieden,” zegt Alex. “Wij kennen de taal van bewoners én die van de ecologen. We kunnen bruggen slaan.”  

En dat is precies waar de energieboswachters bij kunnen helpen. Op het veld, bij de vergadertafel, en in het landschap van de toekomst.